• Individualisering: burgers kunnen onafhankelijk van anderen hun eigen keuzen maken in vrijwel alle aspecten van het leven. Dat biedt veel mogelijkheden voor ontplooiing, maar leidt tot afnemende solidariteit en afnemende zorg voor medemens en omgeving. De individualisering heeft grote gevolgen voor onder meer woonwensen, zorg, onderwijs en vrijetijdsbesteding in Hengelo.
• Segmentering: de keuzevrijheid bestaat niet voor iedereen; er is sprake van een (dreigende) tweedeling op gebied van wonen, arbeid, onderwijs, inkomen en (vrije)tijdsbesteding.
• Eigen verantwoordelijkheid wordt steeds belangrijker: niet alleen op gebied van wonen, arbeid en gezondheid, maar ook bij de keuze voor een vrijetijdsbesteding of levenspartner. Dat betekent wel dat burgers ook steeds meer zichzelf moeten redden, wat niet voor iedereen even gemakkelijk is.
• Flexibilisering en uitbesteding zijn ook voor burgers en huishoudens belangrijke ontwikkelingen. Scholen, zorginstellingen en organisaties voor vrijetijdsbesteding bieden daarom extra en aanvullende openingstijden, terwijl zorg- en huishoudelijke taken door huishoudens steeds vaker worden uitbesteed.
• Rationeel denken en de calculerende burger leiden er toe dat burgers steeds meer een weloverwogen keuze maken voor hun woning, opleiding en werk, maar ook bij hun vrijetijdsbesteding, gezondheid en sociale relaties. Bieden van kwaliteit wordt steeds belangrijker.
• De informatiemaatschappij leidt er toe dat het beschikken over de juiste informatie steeds belangrijker wordt bij het zoeken naar opleiding, werk, woonhuis of vrijetijdsbesteding. Niet iedereen heeft toegang tot die informatie of weet er zijn weg in te vinden. Zo zijn er duidelijke verschillen tussen de wijken in het aantal mensen met een aansluiting op Internet (zie figuur).
• Andere belangrijke ontwikkelingen zijn emancipatie (van vrouwen, maar ook van jongeren, ouderen en allochtonen), de secularisatie (afnemende binding met kerk en religie) en de veranderende rol van de overheid.

• Het aandeel koopwoningen en de belangstelling daarvoor nemen toe. Dat past binnen de toenemende eigen verantwoordelijkheid en toenemende marktwerking, maar brengt wel enige risico's met zich mee in geval van stijgende rente of dalende huizenprijzen (van 1991 tot 1996 is de gemiddelde verkoopprijs in Twente met 40% gestegen).
• De ruimtelijke segregatie is in Hengelo nog beperkt, maar Slangenbeek dreigt een wijk te worden voor vrijwel uitsluitend de hogere inkomens. Dat kan leiden tot problemen in sommige andere wijken. Een goed beheer wordt steeds belangrijker om overal voldoende kwaliteit te kunnen bieden en leegstand te voorkómen.

Leefbaarheid en veiligheid

• Belangrijk in de buurt vinden bewoners vooral netheid, veiligheid en voldoende voorzieningen. Het minst tevreden zijn de Hengeloërs over voorzieningen voor jongeren en speelmogelijkheden voor kinderen.
• Tevreden over de eigen woonomgeving zijn vooral bewoners van Slangenbeek en het Buitengebied, terwijl bewoners van Veldwijk en Hengelose Es Noord minder positief zijn. Wel verwachten veel bewoners van de Hengelose Es Noord dat hun buurt de komende jaren vooruit zal gaan.
• De veiligheidssituatie in Hengelo is niet ongunstig, maar het aantal mensen dat zich onveilig voelt in de eigen buurt is de laatste jaren wat gestegen. Vrouwen en ouderen voelen zich vaker onveilig dan anderen.
• Een goede indicator voor vertrouwen in de toekomst van de buurt is het aantal mensen dat verwacht dat een buurt vooruit of achteruit zal gaan. De vraag is zowel gesteld in een bevolkingsenquête als in een reeks interviews met sleutelfiguren. Er bestaan duidelijke verschillen tussen de wijken (zie figuur).

Vertrouwen in de toekomst van de buurt

Bron: Sociaal Profiel van Hengelo.

Gezondheid en zorg

• Er komt steeds meer aandacht voor de eigen gezondheid (met bv. voldoende beweging en goede voeding). Hengelo kent wat meer mensen met weinig lichaamsbeweging en met overgewicht dan andere gemeenten in Twente.
• Het aantal mensen met een slechte gezondheidstoestand zal de komende jaren toenemen door o.a. vergrijzing en de stijging van de levensverwachting (extra jaren zijn niet altijd gezonde jaren).
• In de zorg wordt informele hulp minder vanzelfsprekend. Toch blijft de mantelzorg erg belangrijk, mede door de extramuralisering (dus vaker thuis verzorgen) en de tendens ouderen langer zelfstandig te laten wonen. Hengelo kent naar schatting 6.760 mantelzorgers.
• Het aantal allochtone ouderen in Hengelo zal de komende jaren beduidend gaan toenemen. Deze groep is nog nauwelijks bekend met het zorgaanbod, terwijl ze soms bijzondere wensen hebben (op gebied van o.a. voeding, religieuze faciliteiten en personeel uit eigen kring).

• De industrie is in Hengelo relatief sterk vertegenwoordigd, maar het aantal arbeidsplaatsen in deze bedrijfstak neemt af. In de sector handel, horeca en reparatie en de dienstensector is sprake van een groei in werkgelegenheid.
• De arbeidsparticipatie van vrouwen is in Hengelo geleidelijk toegenomen van 32% in 1990 naar 35% in 1997. Het aantal parttimers steeg van 13,5% in 1991 tot 16,9% in 1997, terwijl het aantal uitzendkrachten verdubbelde tot 1.877 (in 1997).
• De economische vooruitzichten voor Nederland zijn vrij positief en verwacht mag worden dat Hengelo daar, mede door de gunstige ligging (aan spoorlijn en A1, bij Universiteit Twente), duidelijk van mee kan profiteren. Vooral de dienstensector zal de komende jaren groeien.
• De werkloosheid ligt in Hengelo wat lager dan in Enschede en Almelo, maar bedraagt nog altijd 11% van de beroepsbevolking. De komende jaren zal de werkloosheid waarschijnlijk dalen, maar langdurig werklozen en allochtonen blijven kwetsbare groepen.

Opleiding en inkomen

• Opvang na schooltijd zal steeds belangrijker worden, bijvoorbeeld door middel van een verlengde schooldag en buitenschoolse opvang.
• Eigen verantwoordelijkheid wordt binnen het onderwijs steeds belangrijker, bijvoorbeeld door de invoering van het studiehuis. Voor zwakkere leerlingen is dat een risicofactor.
• Het opleidingsniveau in Hengelo is relatief hoog binnen Twente. Educatie wordt steeds meer een levenslang proces, maar de mogelijkheden daartoe zijn niet voor iedereen even toegankelijk. In de huidige informatiemaatschappij dreigt een tweedeling tussen hoog- en laagopgeleiden.
• Het gemiddeld inkomen in Hengelo is relatief hoog. Wel zijn er ongeveer 4.000 mensen met een inkomen op of onder het sociale minimum, waarvan de helft al langer dan vier jaar.

• De hoeveelheid vrije tijd (gemiddeld per persoon) is de afgelopen jaren in alle leeftijdsgroepen afgenomen, mede door de toename van het aantal taakcombineerders.
• De aard van de vrijetijdsbesteding wordt steeds minder huiselijk en steeds actiever. Voor bepaalde groepen neemt ook de diversiteit toe: men onderneemt veel verschillende dingen (zapgedrag). Anderen ondernemen juist zeer weinig in hun vrije tijd: men spreekt wel van een tweedeling in tijdsbesteding.
• De belangstelling voor sportbeoefening neemt toe. De individualisering leidt wel tot een geleidelijke verschuiving in sportvoorkeuren (minder teamsporten, meer individuele takken van sport) en een toename van ongeorganiseerde sport (bv.sportscholen).
• Wat betreft cultuurparticipatie bestaat er nog steeds een duidelijk verband tussen de sociaal economische status en deelname. In bepaalde wijken in Hengelo is het aantal deelnemers (in %) van Crea en Muziekschool dan ook twee maal zo hoog als in andere wijken.
• Het aantal vrijwilligers is in de loop van de tijd gedaald, vooral onder jongeren en hoog opgeleiden. Gebruikers (bv. sportleden) zijn liever bereid wat extra te betalen in plaats van af en toe zelf als vrijwilliger te werken.

Sociale verbanden

• Relatief veel Hengeloërs zijn tevreden over het leven (88%) en over hun sociale contacten (87%). Dat neemt niet weg dat er ook in Hengelo groepen zijn die erg eenzaam zijn; vooral onder ouderen komt dat veel voor.
• De sociale cohesie is in wijken als het Buitengebied en Slangenbeek veel groter dan in Veldwijk en de Hengelose Es Noord.
• Solidariteit en onderlinge betrokkenheid worden steeds minder: mensen komen vooral op voor hun eigen belangen. Er zijn duidelijke verschillen in politieke betrokkenheid tussen de wijken.

• Het Masterplan Binnenstad leidt tot een groter en gedifferentieerder aanbod van voorzieningen, een levendig en overzichtelijk centrum en toename van de werkgelegenheid. Aandachtspunten zijn de overlast voor bezoekers, bewoners en ondernemers en een mogelijke omzetdaling bij de detailhandel. Verder is het slechts beperkt gelukt langdurig werklozen in te zetten.
• Westermaat blijkt een aantrekkelijke en dus succesvolle bedrijvenlokatie, die dan ook structureel zal leiden tot een toename van de werkgelegenheid. Deze toename zal overigens slechts gedeeltelijk ten gunste komen van de Hengelose beroepsbevolking. Toename van de verkeersdruk in de omgeving is wel een risicofactor.
• De herstructurering en verbetering van de woonwijk Hengelose Es Noord hebben geleid tot een opvallend groot toekomstvertrouwen van bewoners en andere betrokkenen. Risicofactoren (naast de overwegend positieve effecten) zijn hogere huurprijzen en verplaatsing van problemen naar andere wijken.
• Slangenbeek is een VINEX nieuwbouwwijk met volop kansen. De wijk is echter nauwelijks toegankelijk voor mensen met lage inkomens en kan daarom leiden tot segregatie (ook door wegtrekken van de meer draagkrachtige bevolking uit andere wijken). Indien te veel woningen worden gebouwd, zal dat leiden tot leegstand in andere wijken.

Sociaal Profiel van de wijken
Achterin het rapport Sociaal Profiel van Hengelo worden de resultaten voor elke wijk samengevat en aangevuld met sterke en zwakke punten en kansen en bedreigingen. Deze wijkprofielen vindt u ook in de korte versie van het rapport, die u hieronder kunt downloaden.

© 1998 Oostveen Beleidsonderzoek en Advies: Sociaal Profiel van Hengelo. Overname is toegestaan, mits de bron duidelijk wordt vermeld.